Bosnie 1

Vrijdag 1 mei Podaca – Blagaj (Bosnië)

We rijden nog een stukje langs de Kroatische kust. Voor Ploce zijn een paar prachtige meertjes. Bij de delta van de Neredva is het wat rommelig met puinbergen, zeecontainers, akkertjes, snelweg in aanleg en wat industrie. Er staan ineens ook heel veel stalletjes langs de kant van de weg waar ze vooral sinaasappelen en appels verkopen, terwijl die nog nergens groeien. Ook staan er veel kapelletjes net als in de rest van Kroatië.

Dan gaan we het binnenland in richting Bosnië en Herzegovina. De grens is nog een échte grens met dubbele controle. Zoals altijd rijdt Esther de grens over, en of het weer daar aan ligt zullen we nooit weten. Maar bij de Kroatische grens willen ze onze paspoorten niet eens zien en ook bij de Bosnische grens mogen we na het laten zien van de paspoorten zo doorrijden. Alles neemt ongeveer een half uur in beslag. Vanuit Bosnië staat er een lange rij auto’s voor de grens en we zijn blij dat wij niet zo lang hoeven wachten.

Op veel plekken staan huizen leeg en zijn beschadigde huizen niet opgeknapt. Het zijn sporen van de oorlog van 1991-95 tussen de Bosnische Serviërs tegen de Kroaten en moslims anderzijds. Aan het eind van de oorlog is Bosnië verdeeld in een moslim-Kroatisch deel en een Servisch deel (Republiek Srpska). Na de oorlog mochten mensen overal weer terugkeren maar in de praktijk is dat maar mondjesmaat gebeurt omdat Serviërs natuurlijk niet erg welkom zijn in een gebied wat nu niet-Servisch is. Langs de voormalige frontlinies liggen op veel plekken nog mijnenvelden. Veel zijn er al opgeruimd maar vooral in afgelegen gebieden zien we her en der nog gemarkeerde mijnenvelden. Op de wegen kun je dan prima rijden maar met borden staat aangegeven dat je niet de bossen in mag. Ook staan er dan vaak plattegronden met daarop precies aangegeven waar de mijnenvelden zich bevinden.

We bezoeken het nationaal park Hudovo Blato. Dit moerasgebied heeft internationaal bekendheid  vanwege zijn vele vogelsoorten. Maar wij zien als eerste een slangetje die we prachtig kunnen bekijken.

We maken een boottochtje en genieten van het prachtige uitzicht op de bergen. We varen grote stukken door het dichte riet, waar veel witte bloemen tussen staan. We zien diverse vogels waaronder aalscholvers, een kwak en zilverreigers. Als we op de camping echter de foto’s bekijken blijken de enige 2 foto’s van de zilverreiger geen zilverreiger te zijn. Na lang speuren denken we nu dat het een ralreiger is. Op de oevers zitten veel mensen te picknicken. We horen van andere mensen op de boot dat het zo druk is omdat het 1 mei is, en iedereen vandaag op pad is en gaat picknicken. We hebben hier wel geluk mee want anders was het waarschijnlijk nooit gelukt om een boottochtje te maken. Het gebied is echt prachtig. We zouden nog wel meer van het gebied willen zien maar het is heel ontoegankelijk. Het is groot, maar er zijn verder geen wegen of wandelpaden.

Daarna bezoeken we de Kravica waterval.

Een prachtige travertijn waterval, net als bij de Plitvicemeren in Kroatië. De waterval ligt in een bos en is enorm breed. We zien de waterval eerst van boven en zien het water kolken voor het naar beneden stort. Dan gaan we met een pad naar beneden om hem van onder te bekijken.

Daarna rijden we verder naar Medugorje. Een bedevaartsoord waar in de jaren tachtig de maagd Maria voor het eerst werd gezien door 6 lokale kinderen. In de communistische tijd groeide dit oord al uit tot een illegaal bedevaartsoord met duizenden bezoekers. Momenteel bezoeken vele busladingen toeristen vanuit voornamelijk Italië dit oord, dat in 30 jaar tijd van een paar huizen tot een megagroot katholiek centrum met een miljoen bezoekers per jaar is gegroeid. En inmiddels zeggen 35.000 mensen de verschijning van Maria al te hebben waargenomen.

De kerk is modern en op zichzelf niet heel bijzonder. Maar voor ons was het toch wel indrukwekkend om te zien hoe massaal de kerk wordt bezocht. Buiten de kerk is een Italiaanse kerkdienst aan de gang met duizenden mensen.

En er staan honderden mensen in lange rijen urenlang te wachten om te kunnen biechten. De toeristenindustrie is er ook bovenop gesprongen en er zijn honderden winkels waar je allerhande religieuze souvenirs kunt kopen.

We overnachten in het plaatje Blagaj ten zuiden van Mostar. Om de camping op te komen moeten we een heel steile helling naar beneden rijden en via een scherpe haarspeldbocht parkeren we op onze plek pal naast de rivier. Het is de kleinste camping waar we ooit geweest zijn met maar 5 plaatsen. Maar ondanks dat zijn alle voorzieningen aanwezig, en de campingeigenaar heeft ons al gespot nog voor we naar beneden rijden. En we worden direct overstelpt met allerhande ‘useful information, you must know’. We weten dus meteen alle handige winkels in de buurt, de pinautomaat, alle bezienswaardigheden van de wijde omgeving en nog veel meer. En we krijgen naast alle mondelinge info ook nog een heel pakket kopieën en folders mee. Een zinnig reisboek over Bosnië was niet voorhanden, maar we zijn nu weer helemaal op de hoogte.

We hebben inmiddels ook de indruk dat er in Bosnië vrij veel onontdekte pareltjes zijn die daarbuiten nog totaal niet bekend zijn.

Zaterdag 2 mei Blagaj

Als Florian al in  de autostoel zit en wij nog wat spulletjes aan het opruimen zijn roept Florian ineens verschrikt: De spulletjes! Die moeten ook mee! Hij heeft buiten nog spullen zien liggen en is bang dat we die vergeten.

We maken een tochtje in de omgeving van de camping. We bezoeken we per fiets de bron van de Buna rivier en de Tekija.  Bij de bron stroomt 48.000 liter water per seconde naar buiten uit een grot van een hoge klif.. Naast de grot pal onder de klif is de Tekija (Dervish huis). Een religieus Islamitisch complex uit de 15e eeuw met onder meer een mausoleum en gebedsruimte. Schoenen uit dus en voor vrouwen is een hoofddoekje verplicht. In de hamam van de Tekija is een koepelplafond met sterren wat Florian heel mooi vindt. Het hele complex ligt vol met mooie kleden die op de vloer gelegd zijn.

Er zijn veel cafés langs de rivier, maar door de hoge waterstand staan de onderste tafeltjes in het water en zijn het nu meer onderwaterterrassen geworden. Het ziet er gek uit.

Op een droog terras geniet Esther van Turkse koffie en samen genieten we van de zoete lekkernijen.

Florian maakt grapjes met de 2 obers. Hij zwaait steeds naar ze en doet ook de high five.

Daarna gaan we met de kampeerbus naar Stoloy waar we een indrukwekkend necropolis uit de middeleeuwen bekijken.

Er is een veld met tientallen witte grafmonumenten. De meesten hebben de vorm van een huisje die op een platte steen staat. Het is meestal uitgehakt uit 1 stuk steen. Op de stenen zijn  in reliëf afbeeldingen zichtbaar van allerlei patronen en jagers. Dat reliëf is bijzonder want dat betekent dat de afbeeldingen niet zijn uitgehakt, maar dat het omliggende gesteente is uitgehakt. En het verbaast ons dan ook niet dat het op de nominatie staat voor de werelderfgoedlijst.

We rijden nog door Stolac waarboven een indrukwekkend fort op de berg ligt.

En bij de Romeinse villa in Struga zien we nog een slangetje in een gat in de muur kruipen.

Ook bezoeken we het plaatsje Pocitelj, een gefortificeerd plaatsje op een berg met een kerk en een moskee die we van binnen bekijken.

We klimmen de berg op  via kronkelige paadjes en heel veel trappen en bekijken de muren van het fort en hebben mooi uitzicht over het plaatsje. Het einde van de fortificaties aan de dalkant wordt gevormd door een zeshoekige Ottomaanse toren.

We zien op het pad nog een kapotte plastic speelgoed vrachtauto met planten erin en Florian roept uit: een moestuin-auto!

’s Avonds eten we vis in het restaurant aan de rivier tegenover de camping.

Zondag 3 mei Blagaj – (ten oosten van) Jablanica

Esther fietst nog een keer samen met Florian naar de waterbron- grot en het Tekija huis, maar nu aan de andere kant van de rivier. Het Tekija huis is aan deze kant nog mooier te zien. 

Ineens  zien ze aan de andere kant van de rivier iemand zwaaien op het terras. Het blijkt de ober van gister te zijn. Florian vindt het geweldig en zwaait enthousiast terug. ‘Die meneer is er weer!’

Hier in Bosnië betaal je met Bosnische marken, maar euro’s worden ook op veel plekken geaccepteerd. Wisselkoers is lekker makkelijk: 2 mark is 1 euro. Wij hebben gewoon marken maar als Esther de camping betaalt in marken krijgt ze wisselgeld terug in euro’s.  We vinden dat een beetje vreemd, maar later komen we er achter dat dit wel vaker gedaan wordt. Soms omdat ze niet genoeg Bosnische munten hebben als wisselgeld, en soms verdenken we ze ervan dat ze op deze manier van hun euromunten proberen af te komen.

We rijden richting Mostar. Voor we in Mostar komen zien we een hele wijk met ingestorte huizen en bedrijfsgebouwen, en huizen waarvan alleen het karkas nog staat. Veel gebouwen hebben kogelgaten. Daarna komen we in het centrum van Mostar. Mostar staat bekend om zijn 16e eeuwse Ottomaanse brug Stari Most, wat oude brug betekent.

Deze is in 1993 in de oorlog vernietigd maar daarna weer herbouwd en in 2004 weer geopend. De brug is 30 meter lang en 24 meter hoog en erg steil met keien waarop het zeer lastig lopen is. We zien al steeds een paar mannen heel eng aan de buitenrand van de hoge brug lopen. En op een gegeven moment halen ze geld op bij alle toeristen. Als ze genoeg opgehaald hebben komt er iemand in wetsuit die van de hoge brug afspringt in de rivier. Het is erg spectaculair.

Het is een zeer toeristische plaats waar veel tierelantijnen in alle soorten en maten worden verkocht. Allerhande doeken, kommetjes, serviesgoed, koffiesets, maar ook allerhande spullen uit de oorlog zoals helmen, messen etc. Ook hebben ze van kogelhulzen allerhande dingen gemaakt. Soms is het in de smalle kronkelige steegjes met kleine keitjes nauwelijks nog zichtbaar hoe mooi het er allemaal is.

Toch is het niet allemaal mooi. Ook in het centrum staan nog veel grote karkassen van grote gebouwen. Het is een vreemd gezicht om naast de prachtige winkelstraten met mooie opgeknapte gebouwen nog zoveel restanten van de oorlog te zien.

Overal in en rond de stad zijn grote en kleinere moslimbegraafplaatsen met grafstenen pilaren waar alleen maar data op staan van 1991-95.

Iedereen vindt Florian steeds heel schattig met zijn blonde haren, zonnebril en fietsje. Te pas en te onpas wordt hij door iedereen over zijn bolletje geaaid, en iedereen wil constant spelletjes met hem doen. Klappen, high fiven, hem in de lucht houden, gek doen met zijn fietsje, en grappige dingen zeggen. Gelukkig vindt hij het allemaal even leuk. Hij begint dan ook hele verhalen te kletsen waar niemand natuurlijk iets van begrijpt.  Ook stoppen ze hem hier in Bosnië steeds van alles toe. Als je geluk hebt is het een broodje bij de bakker, maar meestal allerlei snoep zoals lolly’s en vandaag zelfs een hele snickers. Kroaten deden dat helemaal niet.

We staan ten oosten van Jablanica op een camping aan een stuwmeer. Het is op zich een rustige plek, maar er is een aantal kilometer verderop een stalen brug over het meer en iedere keer als daar een auto overheen rijdt is er een oorverdovend kabaal doordat er rijplaten op de weg liggen te rammelen.

Florian speelt met de Bosnische campingburen uit Sarajevo. Hij is enorm met ze aan het dollen en heeft pret voor tien.. Als Florian op bed gaan wij nog wat met ze drinken en krijgen tips over Sarajevo. We krijgen wel 10 keer te horen dat we niet naar Albanië moeten gaan want dat is een grote ‘katastrofe’. Met name vanwege slechte wegen met bijvoorbeeld lantaarnpalen midden op de weg en enorme gaten in het wegdek en onaangekondigd in het niets eindigende snelwegen. Kortom een ‘katastrófe’!. Er wordt ook nog allerlei lokale muziek afgespeeld dus we zijn ook weer op de hoogte van alle plaatselijke bandjes en hits.