Bosnie 2

Maandag 4 mei (ten oosten van) Jablanica - Sarajevo

We ontbijten met uitzicht op het stuwmeer. Florian vindt de honden op de camping maar niks en wil alleen maar op schoot. Sinds de herfstspeurtocht van de Panda vorig jaar toen een hond tegen hem op sprong is dit zo. En helaas zijn er hier regelmatig zwerfhonden.

We rijden naar een camping in de buitenwijk Ilijdza van Sarajevo. ’s Middags gaan we naar het centrum met de tram.

We zien nog veel kapotte gebouwen in de buitenwijken met daartussen luxe winkelcentra en heel veel terrasjes. Twintig jaar na de oorlog zijn nog overal sporen te zien van het beleg van Sarajevo van 1992 tot 1995. Overal in de stad staan daarom ook nog monumenten , onder andere voor enkele honderden omgekomen kinderen.

Florian deelt zijn broodje met de duiven ook al vertellen we hem 10 keer dat er daarna geen eten meer is. Een paar uur later heeft hij natuurlijk honger. Maar na onze uitleg waarom hij geen eten krijgt accepteert hij dat verder zonder problemen en hij wacht rustig het avondeten af wat tot 19.00 uur duurt.

We hebben al meerder keren gehad dat Florian heel hard naar een drukke weg holt omdat hij om een paaltje heen wil, of naar het water racet met zijn fietsje omdat daar iets is wat hij wil zien, en dat er dan vervolgens iemand op straat er op afvliegt om hem te ‘redden’. En dan vervolgens heel vreemd kijkt dat wij totaal niet geschrokken reageren, of niet verder ingrijpen.  Maar wij weten dat Florian zelfs nog stopt met oversteken als wij al zijn doorgelopen omdat hij dan wil kijken of er echt geen auto’s aankomen. Of hij wijst ons erop dat we op de stoep moeten in plaats van op de weg. Of als we per ongeluk zonder aankondiging de weg oversteken blijft hij staan want je mag niet zomaar de straat op lopen, en we moeten dan terugkomen om hem te helpen.  En bij het water blijft hij uit zichzelf zeker een meter van de rand. Ja het is ongelofelijk maar waar, maar het is zo. En omdat het zo ongeloofwaardig is zijn we al meerdere keren als onachtzame ouders versleten die toch wel zeer onoplettend zijn…

Sarajevo is een langgerekte stad in een dal met en rivier door het centrum met een paar mooie oude bruggen. Er staan veel moskeeën en kerken en een grote synagoge. Esther bekijkt de orthodoxe kerk vanbinnen. Een prachtige kerk. Met stip de mooiste van de vakantie tot nu toe. De kerk heeft een blauw beschilderde koepel met sterren. De pilaren zijn beschilderd met vierkante gekleurde patronen en er zijn veel iconen geschilderd.

In de oude stad staan veel grote gebouwen uit de Oostenrijks-Hongaarse tijd met veel ornamenten. In de Turkse wijk staan veel  gebouwen uit de Ottomaanse tijd. Hier zijn allemaal kleinere huizen en smallere straatjes, een aantal moskeeën en een bazaar. Er zijn veel cafeetjes waar je Turkse koffie kunt drinken en waar ze allerhande zoete Turkse lekkernijen verkopen en er zijn allerhande souvenirwinkeltjes.

Op een plein staat een houten ‘fontein’ die eigenlijk geen fontein is, maar waar je wel je handen kunt wassen. Esther bezoekt nog de nationale galerie. Er is een leuke kleine tentoonstelling maar totaal gaat het om niet meer dan 25 schilderijen en de rest van het gebouw is om onbekende reden gesloten. Ook zien we in het oosten van het centrum nog de bibliotheek (het voormalige stadhuis) van Sarajevo. Een mooi gekleurd gebouw met bogen en steenhouwwerk en oosterse elementen.

Op een plein zijn allemaal oudere mannen aan het schaken met levensgrote schaakstukken. Ze hebben het steeds druk met het bespreken van de beste zet. Florian fietst plotseling dwars tussen de schaakstukken door maar gelukkig kunnen de heren daar wel om lachen.  

De stad heeft erg veel monumenten van de verschillende oorlogen. Van de eerste wereldoorlog die hier begon met de moord op Franz Ferdinand, tot  een eeuwig vuur voor de slachtoffers van de tweede wereldoorlog. Ook zijn er meerdere  monumenten van de laatste Balkanoorlog. We bekijken ook een monument met een fontein met allemaal kindervoetjes voor alle omgekomen kinderen tussen 1992 en 1995. Het is heel indrukwekkend.

Florian maakt weer de blits met zijn fietsje in de stad. Hij maakt onder andere een bloem door met zijn fietsje door een plas te rijden en krijgt van voorbijgangers te horen dat hij ‘a real artist’ is. Iedereen die langsloopt blijft even kijken. Het is ook bijzonder grappig en creatief.

Een korte selectie van de andere commentaren op Florian van deze dag: Very cute,  unbelievably cute, as if he walked out of a story, Ik heb nog nooit in mijn leven zo’n bijzonder kind meegemaakt en ik heb al heel wat kinderen gezien (vertaald uit het Duits), vrolijk, energiek, legt zo makkelijk contact, communicatief etc. En dit is nog maar een samenvatting want echt iedereen heeft hier wel wat te melden.

 ’s Avonds gaan we weer met de tram terug naar de camping.

Dinsdag 5 mei 2015 Sarajevo - Umoljani

’s Ochtends gaan we naar het Ilidzija park in het westen van Sarajevo. Het is één van de weinige groene plekken in de stad en een populaire plek voor de lokale bevolking om te picknicken. In het park ontspringt de Bosna rivier onderaan de berg. In de verschillende meertjes zwemmen zwanen met kuikentjes.

We lunchen hier op het terras. Er lopen jammer genoeg wel veel zwerfhonden rond in het park. Herman verricht nog een goede daad door in het ondiepe water te springen om een ter water gegane kinderwagen op te vissen. Gelukkig blijkt er geen kind in te zitten en zijn er alleen veel papieren verzopen.

We rijden door bergen richting het bergdorpje Umoljani. Onderweg komen we langs ski-oorden en het Olympisch dorp met een paar skischansen uit 1984. Een deel van het Olympisch complex is compleet kapot geschoten.

Verderop zien we bergdorpjes met ouderwetse huisjes met metalen daken gemaakt van oliedrums. Soms staan de oude en nieuwere huisjes door elkaar. Er staan bij de dorpjes steeds hele hoge nogal karakteristieke hooibergen. Soms staan er houten hekjes omheen ter bescherming tegen wilde dieren

Een paar keer rijden we doodlopende paden in en eindigen bij piepkleine dorpjes op smalle keienpaden. Dat komt omdat de kaart niet nauwkeurig genoeg is en de bewegwijzering is ook niet altijd helemaal duidelijk . We komen op deze manier wel op de allermooiste plekken. De navigatie weet het hier ook niet meer want we krijgen de volgende melding : ‘rijdend op weg’.

Bij een sneeuwveld houden we een sneeuwballengevecht. Florian vindt de sneeuw  maar niets. De paarse krokussen komen direct naast de sneeuw al op. Een mooi gezicht naast het wit.  Op een prachtige plek gaan we wildkamperen in de bergen.

Woensdag 6 mei Umoljani - Kumjenovici

We ontbijten met prachtig uitzicht op de besneeuwde bergen. Tijdens het ontbijt komen er twee gele vogeltjes die steeds bij ons op de grond rondhipsen. Ze zien er heel leuk uit maar we hebben geen idee wat voor soort vogels het zijn.

We rijden een route langs een aantal mooie dorpjes. Florian wil heel graag dieren zien, liefst koeien en schapen, maar we zien erg geen. Net als hij in slaap is loopt er een grote kudde schapen op de weg. We hebben hem beloofd om hem wakker te maken maar hij is zo onder zeil dat dat helaas niet lukt.

We rijden door afgelegen berggebieden met prachtige bossen. Allerlei kleuren groen van de naald- en loofbomen. Lichtgroen van de bomen net in het blad en wit van allerlei bloeiende bloemen. Het is echt een prachtig gezicht.

Af en toe komen we door een gebied waar mijnenvelden zijn die aangegeven zijn met borden, en we zien op die plekken, als er tenminste geen bos is, ook veel stuk geschoten gebouwen.

We komen ook weer door de sneeuw en houden weer een sneeuwballengevecht. Gister vond Florian dat nog niet heel erg leuk, maar nu kan hij er ook om lachen. We moesten hem wel eerst even uitleggen dat als mama heel hard nee nee schreeuwt, of als papa roept stop stop, dat het dan toch de bedoeling is om wel verder te gaan. Florian begon dan steeds heel boos te roepen, nee niet doen papa. Of hij riep dat we moesten ophouden. Hij had gewoon niet door dat het allemaal maar een spelletje is…. Dus hem maar even verteld dat het echt leuk is om  in deze hitte koude sneeuw te gooien en dat we die dingen roepen omdat dat bij het spelletje hoort. En langzaamaan krijgt hij er steeds meer lol in.

We rijden langs een riviertje en kunnen geen goede wildkampeerplek vinden. Uiteindelijk vinden we een plek vlak langs de onverharde weg. We koken maar tijdens het eten besluiten we hier toch weg te gaan omdat het eigenlijk geen fijne plek is. Er komen veel auto’s langt en dan stuift het erg, en we staan veel te dicht langs de weg. In het donker rijden we daarom nog een kwartier door en vinden we een veel betere plek wat verder van de weg.

Donderdag 7 mei Kumjenovici – Tjentiste

Als Florian wakker wordt is het eerste wat hij doet zogenaamd sneeuwballen naar mama gooien in bed. Daar kan hij geen genoeg van krijgen. Bij het ontbijt in de kampeerbus loopt er opeens een kudde schapen rond ons, wat Florian erg leuk vindt.

We rijden verder richting Foca. Het is een afgelegen bosrijk gebied waar vrijwel geen toeristen komen en weinig mensen wonen. We zien onderweg nog enkele necropolissen (uit verschillende tijdperken van voor Christus tot de middeleeuwen). In de velden staan veel orchideeën. Op verschillende plekken zien we nog gemarkeerde mijnenvelden uit de oorlog.

Bij Foca rijden we de Republiek Srpska (Servisch deel van Bosnië) binnen. Er staat een groot welkomstbord. Na deze interne grens staan borden allen nog in cyrillisch schrift (net als in Rusland).

Overal hier in de bergen zijn bronnetjes waar je water kunt tappen.

Ten westen van Foca bezoeken we rode zandsteen rotsen (een soort mini Nevada) die door erosie van het omliggende gesteente zijn ontstaan. Een spectaculair gezicht te midden van het bos.

We doen boodschappen en net als in de rest van Bosnië kunnen we hier geen verse melk krijgen. Met wat geluk vind je houdbare melk. Daarentegen hebben ze hier wel erg veel soorten yoghurt. Die overigens erg dun is en dus meer geschikt is om te drinken. Net als in Kroatië hebben ze af en toe ook Kefir, wat Esther heerlijk vindt. Het is echt hele goeie zoals je die bij ons niet kunt krijgen. We eten hier ook af en toe Kajmak op brood, een soort verse kaas die lekker is met ingelegde pepers (geleerd op een terras) en Ajvar, een soort paprikaspread. Hier in allerlei varianten verkrijgbaar, in Nederland ook wel te vinden bij een goede Turkse winkel.

We rijden verder richting het nationaal park Sutjeska. Er zitten veel gaten in weg en bochten zijn slecht  aangegeven. Waterafvoergaten van een vierkante meter zitten ineens  zowat op de smalle weg en als je even niet oplet kun je er makkelijk inrijden. We bereiken gelukkig veilig de bestemming.

Het nationaal park blijkt slecht ontsloten. We rijden een (grotendeels) onverhard pad de bergen in. Daar is na een half uur ineens een slagboom met een hutje ernaast en een man die daar toegangsgeld int voor de 2 of 3 toeristen die er per dag komen.

Hij gaat met ons mee om ons de Skakarac waterval van 75 meter te laten zien. Kennelijk kan hij zijn post zomaar verlaten. We rijden hiervoor eerst een verschrikkelijk slecht onverhard pad van 6 kilometer wat een half uur duurt en wat onze bus ternauwernood aankan. Via de bovenrand van een kloof lopen we naar een uitzichtpunt vanwaar we de waterval vanaf een rotspunt in het bos kunnen zien. In de diepte zien we het oerbos wat in het dal groeit Prachtige grote beuken  en andere loofbomen. In het bos plukken we nog een bosje daslook om later op te eten.

We overnachten op een camping bij de rivier aan de rand van het nationaal park. We zijn de enige gasten, en naast picknickbankjes en stroom zijn er geen faciliteiten.