Marokko deel 2

De foto, s van deel 1 en 2 staan in het foto-album.

Groeten Estherman

Woensdag 20 oktober

We vertrekken uit Azrou richting de Atlas. We rijden via kleine weggetjes die er soms slecht aan toe zijn. Een deel is onverhard en een deel bestaat uit ernstig aangetast asfalt. Op veel plekken zijn delen van de weg weggespoeld en er zijn veel aardverschuivingen geweest. Het eerste stuk komen we door het cederbos. We zien op twee plekken een groep Berberapen. Erg leuk. Onderweg horen we een raar geluid bij het rechter voorwiel. We besluiten het in de gaten te houden en door te rijden. Onderweg rijden we nog twee Belgische fietsers voorbij die op fietsvakantie zijn. In veel minidorpjes vragen kinderen om iets te eten of om balpennen. We delen op een paar plekken snoepjes uit. We overnachten middenin het bos op een zijpaadje. ‘s Avonds zien we nog twee prachtige kleine kikkers. Eén felgroene en een bruin-groen gespikkelde.

Donderdag 21 oktober

We rijden verder over kleine weggetjes richting het zuiden. We rijden al een halve dag en zijn nog geen auto tegengekomen. Alle andere 4x4s rijden over de snelweg direct naar het zuiden, en slaan verder alles over.  En erg veel locals zijn hier ook niet te vinden. Af en toe zien we iemand in een veld met een ezel of een paard of met een kudde schapen. En soms bij wat krottige huisjes wat vrouwen en kinderen. De meeste huisjes zijn kleihutjes met houten planken als dak. Enkele zijn van steen. Sommige zijn gemaakt van afval en hebben daken van plastic. Opeens zien we steeds meer mannen met paarden en ezels. Een paar kilometer verder staan ze allemaal bij elkaar, kennelijk is er een soort veemarkt. Beetje vreemd is wel dat wij verder geen mensen zien, dus wie die beesten dan moeten kopen is ons een waar raadsel. Voor de lunch wordt het geluid in ons rechtervoorwiel erger. Het is alleen als we door kuilen rijden en tussen de 20 en 30 kilometer per uur. We controleren tijdens de lunch de veren, schokdemper, olieniveau in het differentieel en de meenemer. Het geluid is niet permanent en het klinkt als geschraap of knarsen. Herman denkt dat het wellicht in de fuseebol achter het voorwiel zit. We besluiten onze route te wijzigen richting de stad Midelt. We gaan proberen daar een garage te vinden. Het lijkt ons verstandig het probleem op te lossen voordat we middenin de woestijn niet verder kunnen rijden.

We rijden de midden atlas uit en via een vlakte met veel tafelbergen rijden we naar Midelt dat aan het begin van de hoge atlas ligt. Je kunt zowel de midden als de hoge atlas erg mooi zien liggen. We zien in de hoge atlas enkele besneeuwde bergtoppen.

Omdat het niet al te vroeg meer is gaan we naar de camping municipal aan de rand van het centrum zodat we de volgende dag vroeg een garage kunnen zoeken. We hebben geen zin in koken dus we lopen naar het centrum van het stadje. De eerste winkels die we vinden verkopen allerlei dingen die we verder nog nergens hebben gezien, erg gericht op mensen die hier de hoge atlas in trekken en voorraden mee willen nemen, zoals soep, allerlei blikgroente, en heel handig voor Esther: koffiefilters. Verder erg veel luxe artikelen zoals chocola en chips, dat zie je hier verder nauwelijks. Hierna belanden we in de kleine medina en blijkt  ook een hele lange winkelstraat te zijn.  Het is hier erg druk met zowel mannen als vrouwen en kinderen. Van alles wordt hier verhandeld en we komen in een paar uur tijd helemaal geen toeristen meer tegen. Hier zijn we hoe druk ook echt de enige buitenlanders. Je kunt hier werkelijk alles kopen. Het contrast is erg groot. In sommige winkels staan de modernste led tv’s uitgestald terwijl tien meter verder een oud mannetje een handjevol druiventrossen probeert te slijten en daarvan moet leven. Wij kopen hier nog een trechter en een stuk slang zodat we onze watertank eindelijk eens kunnen bijvullen. We eten op straat een portie heerlijke gekookte kikkererwten, en als toetje gefrituurde churros? Met suiker. Dit maal kost ons omgerekend 20 eurocent per persoon. We hopen dus maar dat ons loon van oktober al gestort is!

Vrijdag 22 oktober

‘s Ochtends gaan we naar een garage. Het rechtervoorwiel en de aandrijving wordt bekeken om te kijken waar het geknars vandaan komt. Er blijkt ergens een ringetje te missen. Geen groot probleem dus, het kost alleen enkele uren voor alles weer in elkaar gezet is. Als we de auto gaan uit proberen horen we echter nog steeds hetzelfde geluid. We gaan terug naar de garage waar de monteur ons verzekerd dat er geen ernstig probleem is en dat binnen in het wiel geen problemen zijn. Dat geloven we direct want we hebben zelf gezien hoe alles uit elkaar is gehaald, en weer in elkaar is gezet, maar ook constateren we een toch wel onheilspellend geluid. De monteur gaat mee om een stukje piste te rijden. Hij denkt dat er iets trilt waardoor het geluid wordt veroorzaakt. Bij de garage terug denken ze dat het komt van de rembeschermingsplaat. Ze verbuigen het iets en denken dat het zo is opgelost.

Wij rijden naar een andere camping in de buurt van Midelt omdat we de camping van gister te erg vinden. De nieuwe camping ligt net buiten Midelt. Onderweg er naartoe moeten we helaas alweer constateren dat het geluid er nog steeds is. En zo durven we echt niet zwaar terrein te gaan rijden. Gelukkig ligt de camping erg mooi met uitzicht op de bergen. We koken en zitten ‘s avonds in de herberg waar we nog wat drinken.

Zaterdag 23 oktober/ 3558km

We gaan voor de derde keer naar de garage. We worden direct begroet met Salaam en de monteur bekijkt opnieuw waar het geluid van kan komen. Een 2^e monteur gaat mee om een stukje te rijden om het geluid te achterhalen. Ze denken eerst dat het komt van een losse schroef, na een tweede rondje rijden denken ze dat het komt van de schokbreker. Als die vaster wordt aangedraaid is het geluid ineens stukken minder en we besluiten om dan eindelijk de bergen in te gaan via de Cirque de Jaffar nadat we de monteurs bedankt hebben voor hun hulp en vakmanschap. We bekijken eerst nog een kleine waterval en een kloof dicht bij de camping waar we hebben gestaan. Het pad begint goed, maar wordt steeds slechter en moeilijker. Het is bewolkt, maar af en toe zien we de sneeuwtoppen. Als het gaat regenen stoppen we even en Esther ziet een fossiel vanuit de auto. Buiten ontdekt ze er nog meer maar we kunnen niet gaan zoeken want het plenst. We lunchen in de auto omdat het erg blijft regenen. Dan gaat Herman maar met paraplu fossielen zoeken. Hij vindi een handvol kleine brachiopoden. Na een poosje stopt het met regenen. Op een vrij recht pad waar we eigenlijk geen problemen verwachten is het plotseling erg glad. Er ligt een soort klei die spekglad is geworden door de regen van een uurtje daarvoor. We zijn een klein stukje weggegleden met de auto en kunnen niet verder omdat we anders van een heuvel glijden. Het pad is vervelend want het helt net een heel klein beetje richting de steile helling naar benden en hierdoor is er totaal geen grip meer. Als we een stukje verder lopen om de weg te bekijken hebben we binnen een paar seconden enorme kleiklonten aan de schoenen zitten. Lopen lukt hier dus ook al niet. Gelukkig breekt de zon door en we besluiten de situatie over een uur opnieuw te bekijken. Herman heeft het gladste toplaagje met een schep inmiddels verwijderd en we hebben samen grind op het pad gegooid. Ook hebben we naast de banden keien gelegd zodat we niet naar beneden kunnen schuiven. Tijdens het keien verzamelen vindt Herman nog een schorpioen onder een kei. Dat is dus even opletten met zomaar keien oppakken. We proberen erg voorzichtig opnieuw weg te rijden en dat gaat gelukkig erg goed. Het pad blijft erg moeilijk want overal waar het maar ietsje nat is is het spekglad en het is sowieso lastig terrein. Op een gegeven moment vlak na een splitsing kunnen we niet meer verder omdat er een enorm rotsblok op de weg ligt. We keren om en nemen het andere pad. We vinden een plek om te overnachten met prachtig uitzicht op de besneeuwde bergen. Aan de andere kant van het dal zijn 2 hutjes. Als het donker is worden bij beide hutten de schapen en geiten in een omheining bij de hutjes gezet. Het is enorm koud geworden nadat de zon onder is gegaan.

Zondag 24 oktober/ 3653 km

Het is zonnig en we besluiten het andere pad verder te volgen. Als we door de eerste vallei heen zijn moeten we via een enorm steil stuk (we denken wel 30 graden) met grote keien afdalen in een kloof. We twijfelen eerst of het wel gaat omdat er oog nog een scherpe bocht op het steilste stuk zit maar we denken dat het kan en heel langzaam rijden we naar beneden. Beneden wijst de geitenherder ons waar het pad verder gaat. Dat is in eerste instantie niet te zien, want het pad blijkt door te lopen in de droge rivierbedding. Praten gaat met handen en voeten want Frans spreken kan hij niet, en wij spreken geen Arabisch. De rivierbedding gaat door een diepe kloof met steile wanden. Op sommige plekken kan de auto er maar net door. Er liggen enorme keien en het is erg moeilijk rijden. We rijden zo ongeveer een kilometer in de kloof. Af en toe moeten er wat stenen weggehaald of verplaatst worden. Wat we meestal niet eens zelf hoeven doen want de geitenherder helpt ons erg fanatiek. De kudde geiten volgt ons ondertussen. Als ons pad weer omhoog gaat nemen we afscheid van de herder en we geven hem als dank wat te eten.  Na de kloof zien we veel groepen met puttertjes vliegen. We komen nog langs wat hutjes en alle kinderen en vrouwen komen aangehold. Ze willen kleding hebben, maar we hebben niets wat we weg kunnen geven. We delen dus maar wat snoepjes en potloden uit waar iedereen ook blij mee is. Als we weer boven zijn gekomen zijn we 3 uur en 8 kilometer verder. We lunchen met prachtig uitzicht en zien een aantal hoenders voorbij rennen. We vervolgen het pad dat steeds minder lastig wordt, en uiteindelijk komen we zelfs weer eventjes op asfalt. Onderweg komen we af en toe schaapherders tegen. Ze vragen allemaal om sigaretten maar die hebben we niet tot grote teleurstelling van iedereen.

Als we onderweg voor het eerst vandaag door een minidorpje komen proberen we ergens brood te kopen. Maar er is geen winkel en we worden verwezen naar de ‘auberge’. Bij de herberg stapt Herman uit om een brood te kopen. Er staan veel mannen en jongens op straat en een man gebaart Herman om mee te komen omdat hij brood heeft. Esther blijft in de auto. Zodra Herman weg is komt er een hele groep mannen en jongens naar de auto. Ze willen sigaretten, maar als die er niet zijn gaan de mannen ergens vlakbij de auto zitten. De jongens blijven echter hangen. Ze stellen allemaal vragen en willen van alles hebben. Dus ik herhaal maar weer dat we niets hebben en dat we hier zijn voor brood. Kennelijk zijn de woorden ‘le pain’ in het Arabisch erg grappig want zowel de jongens als de mannen bulderen van het lachen. De mannen gebaren dan naar de jongens dat ze moeten wegwezen, maar ze zijn veel te blij met dit verzetje. Esther is het inmiddels wel zat, maar Herman komt maar niet terug. Dan staat er ineens een man voor de auto die een brood aangeeft door het half open raam. Esther is totaal verbouwereerd en wil de man bedanken, maar hij loopt al weer naar de oude mannen hangplek en Esther wil de auto niet uit met al die jongens naast de auto. Hij laat blijken dat hij geen geld wil hebben. Als Herman even later terugkomt zwaait hij triomfantelijk met een brood. Esther laat dan haar brood zien en alle mannen en jongens bulderen van het lachen en Herman kijk stomverbaasd dat er al een brood is. Herman gaat nog naar de man toe om te bedanken en te betalen maar hij zegt dat het een kado is. Herman moest om zijn brood te bemachtigen het halve dorp door via een modderpad. Bij een huisje aangekomen liep de man met wie hij mee was een trap op en kwam weer naar beneden met een net gebakken nog warm reuzenbrood. Zo rijden we het dorp uit met 2 verse broden en allemaal vrolijke mannen die ons uitzwaaien

Als we een stuk verder afslaan om op een onverhard pad komt er iemand naar ons toe die vertelt dat de piste 30 km verderop helemaal is weggespoeld en niet meer te rijden is. Hij zegt dat we de andere weg moeten blijven volgen. We volgen die weg die van asfalt is en er erg nieuw uitziet. Zo nieuw dat hij niet op onze 2 papieren kaarten, digitale kaart en satellietbeelden staat. We stoppen om te overnachten op een klein paadje langs deze weg. En we hopen dat we morgen via dit niet bestaande pad weer op een bestaande weg komen.

Maandag 25 oktober/ 3754km

Het is prachtig weer als we op pad gaan. We komen al snel weer op een weg die op de kaart staat. We vervolgen onze weg richting Boulmane.

In het dal zijn erg veel kleine akkertjes. De laatste appelen zijn net geoogst en nu worden de aardappelen geoogst.. Er staan veel hoge populieren die mooi geel gekleurd zijn. Veel akkertjes worden geploegd. Veel vrouwen zijn bezig om met sikkels gras af te snijden. Ze worden in bosjes te drogen gelegd, en later in enorme zakken achterop de rug versleept. Het is een loodzware klus. We denken dat het als veevoer moet dienen in de winter. Veel vrouwen zijn ook bezig om de was te doen in de rivier. Ook grote tapijten worden op deze manier gewassen.

Het is erg opvallend dat iedereen hier enorm vriendelijk gedag zwaait zonder daarbij ook te vragen om sigaretten, kleding of wat dan ook.

Doordat we niet goed op de kaart hebben gekeken belanden we echter op een zijpad. Als we erachter komen hebben we net 500 meter geklommen op een slecht bergpad. We besluiten dan maar om de weg te volgen en onze plannen te wijzigen.

We maken een aantal steile beklimmingen die net de 3000 meter niet halen. De bergen zijn mooi. Je ziet allerlei kleuren zoals paars, groen, rood. Het doet ons soms aan IJsland denken. Ook zijn er mooie bergen met kubusstenen. Er vliegen steeds een soort merels rond die van achter spierwit zijn. Geen idee wat het voor vogels zijn. Er vliegen ook veel raven. Er is weinig begroeiing. Bomen zijn er nauwelijks, en de lage begroeiing is/ wordt veelal opgevreten door de vele schaaps- en geitenkuddes die hier rondlopen. Wat we wel veel zien aan planten zijn pollen met een soort wolfsmelk, en pollen ‘schoenborstelplanten’. Onderweg krijgen we nog geiten?melk van een schaapherder. Na een uur of twee worden we ingehaald door een camion. De bestuurder zegt dat de weg verderop verdwenen is door een aardverschuiving. Een dorpje is nog wel bereikbaar. We zien op de kaart een splitsing en hopen toch ergens uit te komen via het pad. Na een uur of vier bereiken we uiteindelijk een pad boven een dorpje en hier blijkt de weg definitief op te houden. De splitsing ligt daar helaas achter. We worden op de berg waar we willen kamperen aangesproken door een paar mannen. De ene is de chef van de weg (die dus weg is…) de andere verzorgt de preken en gebeden in de plaatselijke moskee. We worden door hen uitgenodigd om die avond een huwelijksfeest bij te wonen verderop in de bergen. We parkeren de auto naast de school en we lopen met een groep mannen uit het dorp over een steil pad de bergen in. Na 5 kwartier bereiken we een huis wat tegen de berghelling lijkt geplakt. Stenen muren maar een dak van een soort tentdoek. We worden een langwerpige ruimte in geleid waar alle mannen op kleden op de grond zitten. Eerst de schoenen uit natuurlijk. De ruimte wordt verlicht met een gaslamp, want elektra is er niet. Elders in het huis zitten alle mannelijke familieleden in een kamer apart te zingen en te trommelen. In een andere kamer zingen en dansen de vrouwen. Iedereen heeft prachtige jurken aan en de bruid haar gezicht is helemaal bedekt met een gewaad, allerlei versierselen en sieraden. Ook is er nog een lage keuken waar een aantal vrouwen zitten te koken. Vervolgens volgt er thee, brood, spies, gebed, thee, spies, thee, gebed, couscous en brood. Of iets dergelijks. Het thee ritueel is erg ingewikkeld en na tig keer begrijpen we het nog niet. Het gaat ongeveer als volgt. Het theewater wordt opgewarmd op houtskool. Op een grote schaal staan kleine glaasjes. Die worden met heet water gevuld dat weer wordt terug gegoten. Dan worden er bizar veel theeblaadjes in het theewater gegooid, de thee wordt in een glaasje geschonken en weer terug de pot in geschonken. De theepot wordt opgewarmd, de thee wordt weer ingeschonken en terug gedaan. Er wordt een enorm brok suiker uit een soort schatkist gehaald en gebroken. Er wordt zeer veel in de pot gegooid die vervolgens weer op het vuur gaat. De thee wordt voorgeproefd alsof het wijn is en dan wordt het ingeschonken door een zo groot mogelijke straal te maken boven het glaasje. Of alles gaat toch net weer anders….

Een trouwerij kost veel geld, en de mensen hier zijn vrij arm. Dus hebben ze bedacht dat er op 1 dag meerdere trouwerijen zijn op verschillende plekken in de buurt. Omdat hier bij een trouwerij iedereen wordt uitgenodigd die ook maar enigszins in de buurt woont (en dat moet je ruim zien, ook 2 uur wandelen valt hier onder) kan het aantal gasten anders erg veel oplopen. Veel mensen komen van ver naar een trouwerij omdat het voor de niet familieleden gezien wordt als een reünie om iedereen weer eens te spreken.

Er wordt veel gediscussieerd en de niet meer bestaande weg is een belangrijk gespreksonderwerp.

We horen dat het dorpje ‘s winters minstens 4 maanden is ingesneeuwd en afgesloten van de buitenwereld. Wat nu feitelijk ook al bijna het geval is.

Omdat ze onze namen erg moeilijk vinden om uit te spreken worden er Berber namen voor ons bedacht die ze passend voor ons vinden. Die kunnen wij weer niet onthouden omdat ze te lastig zijn, maar ‘het komt er op neer dat Herman ‘Maan’ wordt gedoopt en Esther ‘Zon’.We beginnen om een uur of twee als de laatste rituelen zijn afgerond de terugtocht over het bergpad. De bevroren rijp schittert in het licht van de zaklamp. Het is koud en als je je dan realiseert dat het nog niet eens winter is kun je wel beter begrijpen dat de paar mensen die je hier al rijdend met de auto tegen komt allemaal om kleding en schoenen vragen. De meeste lopen hier bij gebrek aan beter het hele jaar op afgetrapte slippers met blote voeten.

Dinsdag 26 oktober.

We staan op als het licht wordt. Onze buurman biedt ons direct thee aan en zijn zoons brengen een laag tafeltje met platte ronde broden, een schaaltje olijfolie en een schaaltje met een soort honing gemixt met sinaasappel om het brood in te deppen. Daarbij natuurlijk weer thee wat weer met veel ritueel wordt klaargemaakt. Hierna gaan we nog even gedag zeggen bij de man van de moskee waar we zij vrouw en 2 kinderen van 1 en 3 jaar ontmoeten. Ook hier weer thee. Daarna gaan we de lange terugtocht naar de doorgaande weg aan. Na zes uur gehobbel bereiken we de weg en we zoeken snel een camping. Hier eten we tajine.

Woensdag 27 oktober/ 3907 km

Na wat opstartproblemen: de wc is op slot, de beloofde warme douche wordt niet warm en is ijskoud want het heeft ‘s nachts gevroren en vervolgens overstroomt het er bijna, vertrekken we richting Boulmane. Na een stuk afdaling zien we een pickup staan op het pad. Het blijkt een groep landmeters te zijn die bezig zijn de weg op te meten.  Over een paar jaar is dit waarschijnlijk ook geasfalteerd. We komen er niet voorbij zonder met ze mee te eten en natuurlijk thee te drinken. We krijgen plat rond brood dat we in stukjes in verwarmde olijfolie met zout en kruiden moeten deppen. Erg lekker.

Onderweg komen we op een uitzichtpunt waar je de kloof beneden goed kon zien. Hier is een jongen fossielen aan het verkopen. Met handen en voeten vragen we hem of hij ons kan laten zien waar hij die gevonden heeft. We lopen met hem naar boven op de berg waar het wemelt van de fossiele schelpen. Onderweg zien we nog een soort eekhoorn met een gestreepte staart op de kale rotsen. De bergen bestaan hier uit prachtige verweerde gesteentelagen die soms scheef of rechtop staan. Na een uur verzamelen vertrekken we weer en zoeken we een camping. We vinden een camping voor een prachtige kloof. We genieten ‘s avonds van de prachtige sterrenhemel

Donderdag 28 oktober

We rijden de kloof uit naar Boulmane. Erg spectaculair met nog een aantal kashba’s.  Aan de andere kant van de plaats rijden we de bergen weer in. De anti Atlas. Het is opvallend dat de temperaturen overdag gelijk weer een stuk hoger zijn dan in de hoge atlas. Daar was het wel erg zonnig, maar in de wind liep je overdag toch vaak met een jas aan en ‘s nachts vroor het er.

Bij een weg met zigzaggende haarspeldbochten hollen kinderen rechtstreeks naar boven. Bij elk stuk komen we ze weer tegen en willen ze weer een snoepje. Boven op de berg gaan we wildkamperen en hebben we prachtig uitzicht over de vulkanische rotsen.